OSMANLI VE SAFEVİ DEVLETİNE AİT BAZI SANCAK ALEMLERİ

Özet

Osmanlı Devleti, Batı Anadolu'da Türkmen beyliği olarak başladı ve Osman Gazi'nin soyundan gelenlerin çabalarıyla geniş topraklara hükmeden bir devlete dönüşmüştür. Safevi Devleti ise Şah İsmail tarafından 1501 yılında kuruldu ve Anadolu'dan gelen Kızılbaş Türkmenleri tarafından oluşturulan bir Türkmen devletidir.  İki devlet arasındaki ilk temas, Safevi tarikatının kurucusu Şeyh Safiyüddin döneminde gerçekleşti ve bu ilişki iyi yönde kurulmuştur. Tarikatların yayılması, Osmanlı ve Safevi Devletleri arasındaki siyasi ve sosyal sorunlara yol açmıştır. Safevi Devleti'nin Osmanlı topraklarında organize etmeye çalıştığı isyanlar, ilişkileri olumsuz etkilemiştir. Bu siyasi ilişkiler, Osmanlı ve Safevi devletlerinin kültürel etkileşimine de yol açmıştır. Her iki devletin sancak alemleri benzerlikler taşıyarak dönemin kültürel etkileşimini yansıtmıştır.

Sancak alemleri Türk ve İslam tarihi boyunca her zaman bir gelişim içerisinde olan maden sanatı içinde değerlendirilmiştir. Osmanlı ve Safevi Devletleri’nde bir sembol, araç ve sanat eseri olarak sancak alemleri karşımıza çıkmaktadır. Tarikatların ve devletlerin sembolü niteliğinde olan bu eserler, yüzyıllar boyunca değişim ve çeşitlilik göstermektedir. Sancak alemlerinin bu gelişimi, birbirleriyle yakın kültürel siyasi temasta bulunan Osmanlı ve Safevi Devletlerinde de etkileşim olduğunu göstermektedir. Bu sebeple sancak alemlerinde kullanılan şekil ve süsleme motifleri anlam bakımından aynıdır. Çalışmamızda Osmanlı ve Safevi Devletlerinin aynı yüzyıllarda ve birbiriyle benzerlik ve gelişim gösteren örnekleri bir arada incelenmeye çalışılmıştır. Bu etkileşimi gözler önüne sermek amaçlanmıştır.